AI và Machine Learning đang thổi bùng “cuộc đua” chuyển đổi số toàn cầu, trở thành động lực then chốt tái cấu trúc nền kinh tế số. Trong bối cảnh này doanh nghiệp nào nắm bắt được sức mạnh dữ liệu và khai thác trí tuệ nhân tạo sẽ vươn lên dẫn dắt thị trường. Ngược lại, doanh nghiệp nào không chịu đổi mới, hội nhập đồng nghĩa với việc sẽ bị tụt hậu và đối diện với nguy cơ đào thải. Tóm lại, trong kỷ nguyên này, AI không chỉ là công nghệ mà là lợi thế cạnh tranh cốt lõi quyết định vị thế quốc gia và doanh nghiệp trên bản đồ kinh tế thế giới.
AI và Machine Learning – “Động cơ khởi đầu” của kỷ nguyên số
Không chỉ là xu hướng công nghệ, AI và Machine Learning đã trở thành “nền tảng hạ tầng số” quyết định tốc độ phát triển và khả năng cạnh tranh của các nền kinh tế trong thế kỷ 21. Theo báo cáo McKinsey Global Institute 2018, AI có thể đóng góp tới 15.700 tỷ USD cho GDP toàn cầu vào năm 2030, tương đương mức tăng trưởng 1,2% mỗi năm.
Từ công cụ hỗ trợ đến hạ tầng chiến lược
Nếu trước đây AI chỉ dừng ở mức trợ lý ảo hay nhận diện hình ảnh, thì nay nó vận hành như một “hệ thống thần kinh” của nền kinh tế số. Từ quản trị chuỗi cung ứng, tối ưu logistics đến hoạch định chính sách vĩ mô. Thậm chí rất nhiều chính phủ đã xếp AI vào danh mục “công nghệ lõi”, được ưu tiên đầu tư ngang với năng lượng và hạ tầng giao thông.
Giá trị kinh tế tạo ra từ dữ liệu và thuật toán
AI và Machine Learning đang khai thác dữ liệu như một dạng “năng lượng mới”, vừa thúc đẩy năng suất lao động vừa cắt giảm chi phí. Đồng thời còn mở ra những mô hình kinh doanh chưa từng có trước đây.
Theo PwC, đến năm 2030, 45% giá trị kinh tế do AI tạo ra sẽ đến từ cải tiến sản xuất và tự động hóa quy trình, trong khi gần 40% đến từ tiêu dùng cá nhân hóa. Ở tầm doanh nghiệp, việc ứng dụng AI trong phân tích dữ liệu không chỉ nâng cao khả năng ra quyết định mà còn giúp tiết kiệm tới 30% chi phí vận hành, tạo dư địa lớn cho tăng trưởng bền vững.
Ứng dụng rộng khắp các lĩnh vực chủ chốt
Trong lĩnh vực tài chính, AI đang trở thành “lá chắn thông minh” giúp ngân hàng dự báo rủi ro và phát hiện gian lận với độ chính xác trên 90%, giảm đáng kể tổn thất cho hệ thống. Còn ở lĩnh vực y tế, các thuật toán học máy đã chứng minh khả năng phát hiện các bệnh nền, điển hình là ung thư vú hơn bác sĩ tới mười năm, từ đó mở ra cơ hội sống cho hàng triệu bệnh nhân.
Trong sản xuất, sự kết hợp giữa AI và robot tự động giúp nâng hiệu suất dây chuyền thêm 20 – 40%. Đồng thời cắt giảm lãng phí nguyên liệu và chi phí nhân công. Khi các ứng dụng ngày càng mở rộng, AI và Machine Learning không chỉ mang lại lợi thế cạnh tranh đơn lẻ. Mà còn tạo ra hiệu ứng cộng hưởng, thúc đẩy tăng trưởng theo cấp số nhân và hình thành khoảng cách ngày càng lớn giữa những quốc gia, doanh nghiệp tiên phong và phần còn lại.
Bản đồ quyền lực AI: Trận địa mới của các cường quốc
Cuộc đua AI và Machine learning không chỉ là cạnh tranh công nghệ mà đã trở thành thước đo sức mạnh kinh tế và địa chính trị. Mỗi quốc gia lỊ lựa chọn một “con đường AI” khác nhau. Điển hình như Mỹ tập trung vào vốn và hạ tầng, trong khi Trung Quốc tận dụng dữ liệu khổng lồ cùng tốc độ triển khai thần tốc. Sự phân hóa này đang định hình rõ lại trật tự kinh tế số thế giới mới.
Mỹ – Ông trùm dẫn đầu về hạ tầng và vốn đầu tư
Mỹ đang giữ vị trí số một trong cuộc đua chuyển đổi số toàn cầu nhờ lợi thế hạ tầng tính toán và dòng vốn khổng lồ. Theo Stanford AI Index 2024, tổng vốn đầu tư tư nhân vào AI tại Mỹ đạt hơn 67 tỷ USD, gấp đôi Trung Quốc và nhiều lần so với châu Âu. Các “ông lớn” công nghệ như Google, Microsoft, Amazon không chỉ chiếm lĩnh hạ tầng điện toán đám mây và siêu máy tính mà còn kiểm soát những mô hình nền tảng có sức ảnh hưởng toàn cầu.
Ngoài ra, điểm mạnh của Mỹ còn nằm ở khả năng nghiên cứu sâu sắc dữ liệu, đội ngũ nhân tài đa quốc tịch, cùng hệ sinh thái khởi nghiệp AI năng động – Nơi hơn 50% startup AI trên thế giới được thành lập.
Dữ liệu và tốc độ – Cặp đôi sức mạnh đưa Trung Quốc vào tâm bản đồ AI thế giới
Nếu Mỹ mạnh về nền tảng công nghệ và vốn thì Trung Quốc lại vượt trội về quy mô dữ liệu khổng lồ và tốc độ ứng dụng. Với trên 1,05 tỷ người dùng Internet và hệ sinh thái thương mại điện tử, thanh toán số khổng lồ, Trung Quốc sở hữu nguồn dữ liệu “giàu và dày” bậc nhất thế giới – Yếu tố nuôi dưỡng AI.
Báo cáo của McKinsey cho thấy, trong mảng nhận diện hình ảnh và giám sát, Trung Quốc đã đạt mức độ triển khai thương mại nhanh gấp 2 – 3 lần so với Mỹ. Chính phủ Trung Quốc cũng đặt mục tiêu đến năm 2030, AI sẽ đóng góp 26% GDP quốc gia, với sự hậu thuẫn từ các tập đoàn như Baidu, Alibaba, Tencent. Điểm khác biệt của Trung Quốc là khả năng đưa AI vào đời sống hàng ngày. Từ chấm điểm tín dụng xã hội, tối ưu logistics, đến giáo dục và chăm sóc sức khỏe.
Thách thức và mặt trái đến từ cuộc đua công nghệ
Song song với những lợi ích lớn đem lại thì cuộc đua AI và Machine Learning toàn cầu không chỉ là hành trình tìm kiếm lợi thế cạnh tranh mà còn ẩn chứa nhiều hệ lụy. Thứ nhất là nguy cơ bất bình đẳng công nghệ sẽ tăng cao khi các quốc gia sở hữu hạ tầng tính toán mạnh và dữ liệu lớn sẽ bỏ xa các nước đang phát triển, tạo ra khoảng cách ngày càng rộng trong nền kinh tế số.
Thứ hai là tác động xã hội, lao động. Theo dự báo của ILO, tự động hóa có thể khiến hàng chục triệu việc làm truyền thống biến mất, buộc lực lượng lao động phải tái đào tạo ở quy mô chưa từng có. Thứ ba là bài toán đạo đức và quản trị. AI học từ dữ liệu nhưng nếu dữ liệu thiên lệch, quyết định của AI cũng dễ dẫn tới rủi ro sai lệch, ảnh hưởng trực tiếp đến con người.
Trong bối cảnh đó, vai trò của những trung tâm sáng tạo giải pháp công nghệ như Wonidea trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Không chỉ cung cấp công cụ AI, Wonidea hướng tới các giải pháp đảm bảo tính minh bạch, an toàn dữ liệu, tính ứng dụng thực tiễn, cân bằng giữa giá trị AI và con người cho doanh nghiệp. Đây chính là hướng đi giúp giảm thiểu mặt trái đồng thời khai thác tối đa giá trị bền vững mà AI và Machine Learning mang lại.
Việt Nam trong dòng chảy chuyển đổi số toàn cầu
Theo các chuyên gia, Việt Nam đang đứng trước một “cửa sổ cơ hội vàng” để bứt phá nhờ AI và Machine Learning. Với lợi thế dân số trẻ, tỷ lệ người dùng Internet cao hơn 75% dân số, cùng sự bùng nổ của thương mại điện tử và kinh tế số cho thấy Việt Nam sở hữu nền tảng quan trọng để nhanh chóng ứng dụng các công nghệ mới.
Tuy nhiên, thách thức không nhỏ đến từ hạ tầng tính toán còn hạn chế, thiếu hụt nhân lực chất lượng cao và sự phụ thuộc vào công nghệ ngoại nhập. Nếu không kịp thời đầu tư, nguy cơ tụt hậu trong chuỗi giá trị toàn cầu là hiện hữu.
Nguyễn Văn Tuân – Chuyên gia kinh tế số nhận định: “Nếu coi dữ liệu là dầu mỏ mới thì AI chính là động cơ để khai thác nó. Việt Nam cần một chiến lược bài bản để vừa tận dụng lợi thế dân số trẻ vừa tránh rơi vào bẫy phụ thuộc công nghệ từ bên ngoài.”
Do đó, để tận dụng làn sóng AI, Việt Nam cần đồng thời triển khai ba hướng:
- Một là đẩy mạnh đào tạo nhân lực số và kỹ sư AI.
- Hai là đầu tư hạ tầng dữ liệu mở, tính toán hiệu năng cao
- Ba là khuyến khích các trung tâm sáng tạo và doanh nghiệp công nghệ trong nước phát triển giải pháp “Made in Vietnam”, thay vì chỉ nhập khẩu.
Ở góc độ này, Việt Nam không chỉ cần vai trò định hướng từ Chính phủ mà còn cần sự đồng hành của khu vực tư nhân và các tổ chức công nghệ tiên phong – Những “hạt nhân đổi mới” giúp biến AI và Machine Learning thành động lực thực sự của tăng trưởng kinh tế số. Ông Hoàng Trí Quang – Chủ tịch tập đoàn Wonjsc – Đơn vị chủ quản hệ sinh thái Won88 và Wonidea khẳng định.
Kết luận:
AI và Machine Learning đang trở thành động cơ tăng trưởng mới, định hình lại chuỗi giá trị toàn cầu và tạo ra khoảng cách rõ rệt giữa các quốc gia tiên phong và phần còn lại. Với quy mô có thể đóng góp hàng chục nghìn tỷ USD vào GDP thế giới, đây là cuộc đua không cho phép sự chậm trễ. Việt Nam đứng trước cơ hội bứt phá nếu biết tận dụng lợi thế dân số trẻ và kinh tế số năng động. Tuy nhiên cần đầu tư mạnh vào hạ tầng và nhân lực để không tụt lại phía sau. Cuối cùng, thành công sẽ thuộc về những ai biến AI từ công cụ thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi.
